Deze versie is aangepast voor online gebruik. De originele, vormgegeven versie kan je hier downloaden:
Geert Van Bockstaele.
Om Zottegem en onmiddellijke omgeving cartografisch goed te bestuderen, beschikken we over vier kaarten die allen uit eenzelfde periode komen. Op de eerste plaats betreft het de Horenbaultkaart van 1598, vervolgens die van 1626, het kaartenboek van de benedictinessenabdij van Vorst, waar dezelfde cartograaf Philips de Dijn, in 1629 de eigendommen van de abdij in het Zottegemse (van Grotenberge over Zottegem tot Godveerdegem), op een schitterende wijze weergaf. Overigens is die kaart uitvergroot gepresenteerd op de tentoonstelling ‘Graven in Vryheydt…, 4000 jaar bewoning in Zottegem’ te Velzeke. Tenslotte heeft de graveerder van Antonius Sanderus in 1641/1644 het centrum van de stad Zottegem (van het kasteel van Egmont tot de kerk) gedetailleerd weergegeven.
Zoals op de andere plaatsen heeft De Dijn ook hier de wegen en straten in het rood aangeduid, de waterlopen, vijvers en grachten in het blauw evenals de daken die reeds met leien bedekt waren. De éénbeukige kerk, midden op de Markt gelegen, heeft op de viering een spitse toren met een open klokkenkamer (ruiter). Wat verder op de Markt bevindt er zich een waterbak of fontein. Ook vandaag is er een (droge) fontein met bovenop het standbeeld van Egmont. Op het einde van de Markt en wat verderop tekende De Dijn een vrij groot vierkant raster. De betekenis ervan is niet duidelijk. Uiterst rechts van de kaart en van de Markt situeert zich ‘den meerlaen’ het Meerlaangoed, een omwalde hofstede. De naam verwijst volgens dr. Luc Van Durme ‘naar huizen inzonderheid herbergen in een groene omgeving, waar het lied van de merel klinkt’. In de periode van de dertiende – zestiende eeuw noemde het goed van ‘Alsbroek’.1 Het lag in de omgeving van het huidige Koninklijk Atheneum en blijft in de straatnaam ‘De Meerlaan’ nog steeds behouden. Wat verder op de baan die naar Strijpen leidt, staat de Sint-Andrieskapel. In een rentenboek van Strijpen dat van 1576 dateert, wordt ze al vermeld. De huidige barokkapel, die onlangs mooi gerestaureerd werd, is van latere datum en werd, volgens de decanale visitatieverslagen, in 1724 – 1725 gebouwd. Een belangrijke plaats neemt het kasteel van Egmont in. Het bevat nog twee vleugels, de derde is al vroeger afgebroken. Het is langs drie zijden omwald. Nochtans geven de twee andere kaarten van 1629 en 1641/44 een volledige omwalling weer. De waterpartijen in de onmiddellijke omgeving van het kasteel suggereren een watermolen. Links van het kasteel op de weg naar Leeuwergem (de Buke) staat een windmolen. Deze situeerde zich waar vroeger het oude Voetbalplein stond en waar nu de residentie, een woon- en verzorgingscentrum, Bruggenhof, is gebouwd. Die molen moet van vrij recente datum zijn, want dr. Luc Van Durme vermoedt dat hij ten tijde van graaf Egmont, die in 1568 geëxecuteerd werd, nog niet bestond.
Op de baan naar Grotenberge, de huidige Grotenbergestraat, staat het kerkje van Grotenberge, met een spits torentje en een open klokkenkamer (ruiter). In 1852 werd de kerk afgebroken. In dat jaar werd er volgens de plannen van priester-architect, Jan-August Clarysse, hogerop aan de Dries, een nieuwe kerk gebouwd. Het kerkhof bleef tot op heden op zijn oorspronkelijke plaats behouden. Dit artikel kwam tot stand dankzij de uitvoerige artikelen over de toponymie van het Zottegemse: Luc Van Durme, ‘Egmonts onroerende eigendom in Oost- en Zeeuws-Vlaanderen’, in: Handelingen van het Zottegemse genootschap voor geschiedenis en Oudheidkunde, XVIII, 2017, p. 359 – 366. Luc Van Durme, Plaatsnamen te Zottegem en Strijpen, in: Handelingen…, IX, 2, p. 3 – 208. Frans Watté, Strijpen en St.-Goriks-Oudenhove, Zottegem, 1990, p. 218.
